Het Braziliaanse voetbalsprookje en een magisch jaar in de Bundesliga
De rijke voetbalgeschiedenis kent vele markante, tragische of grappige personages. In de rubriek Vedettes licht Voetbalzone telkens het doopceel van een van die figuren. De Braziliaan Grafite ging op zijn 21e nog langs de deuren om vuilniszakken te verkopen, maar zou niet veel jaren later Duitse voetbalhistorie schrijven.
Als VfL Wolfsburg-trainer Felix Magath voor het eerst de naam van zijn beoogde nieuwe spits hoort, slaat hij niet meteen steil achterover. De Braziliaanse spits van Le Mans heeft hij zelf nog nooit aan het werk gezien, maar zijn vertrouweling Bernd Hollerbach was niet bepaald onder de indruk van die zogenaamde Grafite. Toch besloten ze dat hij als selectieopvulling nog weleens van pas kon komen. De rest is - zoals dat heet - geschiedenis.
In Duitsland lijken ze er een gave voor te hebben om het beste te halen uit obscure, onkarakteristieke Braziliaanse aanvallers. In het land waar de nooit helemaal afgetraind ogende Ailton erin slaagde een cultstatus te verwerven, vond ook een voormalig vuilniszakkenverkoper uit São Paulo het voetbalgeluk.
Toen Grafite, zo genoemd omdat een van zijn coaches hem met zijn lange, ranke postuur op een potlood vond lijken, als 21-jarige nog langs de deuren ging om die vuilniszakken aan de man te brengen, had niemand kunnen bevroeden, dat diezelfde jongen een paar jaar later zou uitgroeien tot een gevierd speler en landskampioen in de Bundesliga. Zelfs nadat hij er alsnog in geslaagd was van voetballen zijn beroep te maken, gaat het langzaam met de carrière van de spits. Blessures lijken zijn carrière in zijn geboorteland zelfs definitief geknakt te hebben, als hij kiest voor een overstap naar Zuid-Korea.
Pas wanneer hij na een even kort als mislukt Aziatisch avontuur terugkeert in Brazilië, bij het kleine Goias, komt er een beetje schot in zijn loopbaan. Daar verdient hij met zijn goede spel namelijk een transfer naar het grote São Paulo, de club van zijn geboortestad. Met São Paulo wint hij vervolgens de Copa Libertadores, een staatskampioenschap en verdient hij bovendien een eerste oproep voor de Selecão.
De toen al 27-jarige aanvaller dwingt daarmee tevens een transfer af naar Europa, waar het net gepromoveerde Le Mans het wel aandurft met de blessuregevoelige Braziliaan. In Frankrijk toont hij aan zelfs bij een laagvlieger zijn doelpunten mee te kunnen pakken en Wolfsburg plukt hem al na een jaartje weg. In Duitsland moet hij onder anderen met een net in de Tsjechische competitie opgepikte Bosniër - ene Edin Dzeko - de concurrentie aangaan voor een plekje in de aanval.
Het is nogal een overstap van een wereldstad als São Paulo naar Wolfsburg, een stadje in het noorden van Duitsland dat amper 85 jaar bestaat en nauwelijks meer dan honderdduizend inwoners telt. Aanvankelijk heette het zelfs geen Wolfsburg, maar kreeg het de tamelijk in het oog springende naam Stadt des KdF-Wagens bei Fallersleben. De snelle rekenaars hebben natuurlijk al snel de link met de Tweede Wereldoorlog gelegd en dat klopt. De plaats werd gesticht door de nazi’s om onderdak te bieden aan de werknemers van de nabijgelegen Volkswagenfabriek. Op aandringen van de geallieerden werd het arbeidersplaatsje na de oorlog omgedoopt tot Wolfsburg, naar een kasteel dat in 1300 op een steenworp afstand van het jonge stadje gebouwd was.
Een echte voetbalstad was het voormalige arbeidersdorpje nooit geweest. Tot halverwege de jaren negentig had Wolfsburg nog geen enkele wedstrijd in de Bundesliga gespeeld en zelfs toen die promotie in 1997 eindelijk werd afgedwongen, was men lange tijd slechts opvulling van het rechterrijtje. Daar kwam verandering in met de aanstelling van Felix Magath. De oud-trainer van Bayern München geniet tegenwoordig de discutabele reputatie als een dictatoriale trainer wiens methodes hopeloos verouderd zijn, maar gedurende zijn eerste periode bij de Noord-Duitse club was zijn aanpak nog wel bijzonder succesvol.
Magath ging bijvoorbeeld prat op een ijzeren discipline. In de voorbereiding beulde hij zijn spelers af, zodat zij überfit aan het seizoen begonnen en tegen het einde daarvan ook nog de energie hadden om in de belangrijke wedstrijden net dat beetje extra te geven. Achterin bouwde hij het dicht met een vijfmansverdediging, terwijl hij in Grafites tweede seizoen in Duitsland gokte op de ingevingen van zijn Magisches Dreieck voorin.
Dat jaar was namelijk nog een Bosniër gehaald om het offensieve triumviraat van die Wölfe te completeren. De in Duitsland geboren Zvjezdan Misimovic werd opgeleid door Bayern München, maar kwam in Beieren nooit verder dan het tweede elftal. Via VfL Bochum en 1. FC Nürnberg belandde hij met Wolfsburg alsnog in de Duitse top en vanaf dag één voelde hij en zijn twee kompanen in de aanval elkaar blindelings aan.
Toch is de start van het seizoen verre van vlekkeloos. Grafite staat weer eens aan de kant met een blessure en Wolfsburg gaat de winterstop in op gepaste afstand van de koppositie, maar dan begint het plots te lopen. En hoe. Ze winnen de ene na de andere wedstrijd en dat hebben ze vooral te danken aan het voorbereidende werk van Misimovic en de goals van Dzeko en Grafite. Die laatste zal uiteindelijk eindigen met maar liefst 28 doelpunten in 25 wedstrijden.
En zijn mooiste heeft hij voor de belangrijkste wedstrijd bewaard. In het duel met Bayern brengt een overwinning de titel wel heel dichtbij en na een spannende eerste helft tonen die Wölfe in de tweede helft hun klasse. Dzeko scoort er twee en ook zijn Braziliaanse maatje kan twee treffers bijschrijven.
En die tweede zal de wereld over gaan. Met die Rekordmeister op apegapen tegen de touwen zet hij in het vijandelijke zestienmetergebied een slalom langs twee verdedigers in. Hij lijkt zich vervolgens vast te lopen als hij de bal ook langs de keeper tikt en zich tegenover drie verdedigers in de doelmond bevindt, maar dan verrast hij alles en iedereen door de bal tergend langzaam tegendraads binnen te tikken met zijn hak, de drie opponenten verbouwereerd achterlatend.
Na die eclatante zege kan de titel de ploeg van Magath bijna niet meer ontgaan. Met nog een paar klinkende overwinningen zetten Grafite en co de puntjes stevig op de i en op 23 mei 2009 wordt Wolfsburg voor de eerste - en tot nu toe enige - keer kampioen van Duitsland. Grafite en Dzeko zijn met hun gezamenlijke 54 doelpunten het meest trefzekere spitsenduo in de historie van de Bundesliga, een aantal waarmee ze het record van de legendarische Gerd Müller en Uli Hoeness met één treffer verschil uit de boeken schieten.
Het blijkt een eenmalig succes te zijn. Misimovic wordt een jaar later ingeruild voor Diego en Grafite volgt hem weer een seizoen daarna naar de uitgang. In de 58 competitiewedstrijden die hij nog in het groen van de club speelde, maakte hij in totaal nog maar 20 doelpunten. Na bijna vijf jaar in het Midden-Oosten, speelt hij nog tot zijn 38e in zijn geboorteland, maar van de magie van weleer is dan weinig meer over. Tegenwoordig geeft Grafite commentaar bij een van de grootste zenders van het land.
Heel soms keert hij terug naar Wolfsburg om herinneringen op te halen aan dat jaar dat alles voor hem klopte.